CHĂM SOC CÂY NHÃN (Dimocarpus longan) BẰNG PHÂN BÓN SILIC HÙNG NGỌC (PHẦN 1)

              THÂM CANH  NHÃN BẰNG PHÂN BÓN SILIC HÙNG NGỌC (P1)  

         Nhãn là cây lưu niên, chu kì sống cũng qua giai đoạn kiến thiết và giai đoạn kinh doanh.

-         Giai đoạn kiến thiết. Tính từ khi trồng cây ươm từ hạt đến lúc ra trái là khoảng 4 - 5 năm, nếu trồng  cây ghép mắt thì sau  khoảng 2 năm .

-        . Giai đoạn kinh doanh. Giai đoạn này thường dài hoặc rất dài.

      Mỗi giai đoạn cần thực hiện đầy đủ các nội dung sau:

 I.GIAI ĐOẠN KIẾN THIẾT     

    I.1. Chọn giống  

        Có thể dùng cây gieo từ hạt nhưng loại cây này thường  sinh trưởng chậm, hay biến đổi chất lượng, kém hiệu quả kinh tế…do đó nên dùng cây chiết, ghép.

    Các nhà vườn có thể dùng cây giống chiết cành hoặc giống ghép mắt. Giống do chiết cành mang nhiều ưu điểm từ cây mẹ ( tán rộng, thấp cây, sớm ra quả…), song tốn nguyên liệu, tỷ lệ thành công thấp, rễ nông, kém chống đổ…nên cũng ít được sử dụng. Cây do ghép mắt thường tập trung được ưu điểm của cả cây gốc ghép  và mắt ghép là có rễ cái, bộ rễ ăn sâu, chông hạn, chống đổ tốt, tiêu hao nguyên liệu ít…có thể làm giống ưu tú nhanh chóng đưa vào sản xuất rộng.

    i.2. Kỹ thuật trồng và chăm sóc

* Thời vụ trồng  Có thể trồng nhãn gần như quanh năm, nếu trồng vào mùa mưa thì cần chú ý thoát nước cho cây vì nếu đất  bị lèn thì cây chết vì nghẹt rễ.

* Mật độ trồng Trồng nhãn theo hàng với cự li: hàng x  hàng 6m x6m, cây x cây là 5 – 6m x 5-6m ( 300 – 350 cây/ha.)

* Làm đất, bón lót và trồng cây

– Làm đất: Đào hố với kích thước 60 x 60 x 60 cm hoặc 80 x 80 x 80 cm

– Bón lót( bảng 1) 

– Trồng cây: Khi thời tiết thuận lợi ( râm mát, đất ẩm...). Dùng dao sắc rạch bỏ túi bầu, đặt cây giống vào giữa hố, lấp đất đến cổ rễ và nén chặt. Trồng xong tưới đẫm nước ngay để tránh mất nước và rễ tiếp xúc với đất tốt. 

* Chăm sóc sau trồng Tủ gốc, tưới ẩm thường xuyên đến khi cây ra lá ổn định. Vùng có gió bão nên cắm cọc, buộc chặt cây để không bị lay gốc khi cây còn nhỏ. Khi cây lên cao được 80 – 100cm cần bấm bỏ ngọn để cây phát sinh cành bên. Hàng năm vào cuối tháng 9 đầu tháng 10 (sau vụ thu hoạch), những ngày nắng nên tổ chức cắt tỉa cành vượt, cành tăm, cành sâu bệnh,….

      I.3 . Bón thúc  

       Ngoài bón lót ( I.3 Bảng 1) trước /trong khi trồng thì   bón thúc sau khi trồng là rất quan trọng . Trước khi bón nên quan sát màu sắc, hình dạng…một số bộ phận chính của cây. Nếu tán lá xum xuê, lá dày xanh, lộc ra nhiều đợt, nhanh lục hóa…là cây đủ dinh dưỡng. Cây có tán thưa, lá nhỏ, mỏng, gân và phiến lá vàng, cành lộc ngắn là cây thiếu dinh dưỡng.

     Tùy thuộc thời tiết, đất đai, tình trạng cây.. mà bón thúc cho mỗi gốcك 3-4 lần/ năm: lần 1 ( tháng 2 - 3), lần 2 ( tháng 5-6 ), lần 3 ( tháng 8-9 ), lần 4 ( tháng 12). Lượng bón/ loại phân bón tham khảo Bảng 1, 2,3.

      I.3.1.Năm thứ nhất

                        Lượng phân, loại phân và đợt / thời gian bón ( Bảng 1)  

      Thúc lần 1, 2 : Cây còn non, nên pha nước tưới cách gốc 15-20cm để phân thấm đều .

      Thúc lần 3, 4 có thể pha  nước tưới hoặc xới nhẹ cách gốc 50cm, rải phân, phủ đất, tưới ẩm. Riêng Silic Bo có thể rắc, hòa tưới hoặc phun ( pha 1kg + 200 lít nước, gạn dịch trong phun đều thân, lá cho 50-70 cây ).

  I. ف.3.2. Năm thứ 2  

    Lượng phân, loại phân và đợt / thời gian bón theo DL ( Bảng 2) 

   I.3.3.Năm thứ 3 ( Bảng 3)

 Chú ý: - Dọn cỏ, xới xáo phá váng trước khi bón, tưới nước trước và sau khi bón.

- Cây nuôi hoa quả non: dùng tay nhổ cỏ vùng trong tán, không dùng cuốc, tránh đứt rễ tơ.

          - Khơi rãnh rộng 30cm, sâu 15cm ngoài mép tán 15-20 ngày sau khi đầu rễ khô thì trộn đều vôi bột + phân chuồng rải  xuống rãnh, lấp đất, tưới ẩm.   

  -Có thể  hòa nước Silic Bo tưới gốc (hoặc pha 1kg Silic bo + 200l-300l nước, phun thân, lá 40-60 cây).

 BẠN CẦN BIẾT

    1.Đất trồng Trồng nhãn trên đất tốt thì cây ST–PT mạnh, thời gian khai thác dài hơn.Nhãn thích ứng rộng, không kén đất nên có thể trồng trên nhiều loại đất từ vùng nước ngọt hay nơi có nhiễm mặn.Tuy nhiên, thích hợp nhất là trồng trên đất có độ pH từ 6 -7 như đất cát, cát pha, cát giồng, đất cồn và phù sa -  phù sa ven sông là thích hợp nhất, không trồng trên đất sét nặng.       

    2.Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình ra hoa, đậu quả của nhãn

 + Tỷ lệ đậu quả trên nhãn phụ thuộc vào sức cây, chế độ bón phân, sâu bệnh, nhiệt độ, độ ẩm & ánh sáng.

       +Nhiệt độ. Nhiệt độ thích hợp cho nhãn ST - PT là 22-27^oC mùa hoa nở cần nhiệt độ cao 25-31^oC, mùa Đông cần một khoảng thời gian nhiệt độ thấp để phân hóa mầm hoa.

  Cành mẹ đủ thời gian ngủ nghỉ (tốt nhất là trong điều kiện xiết nước phù hợp, nhiệt độ 10⁰C -14⁰C) sẽ tích lũy dinh dưỡng, hạn chế lộc đông và phân hóa mầm hoa đồng đều.           

        Thông thường chu kì ( nở - tàn): của 1 hoa kéo dài từ 1-3 ngày, của các hoa/ 1 chùm từ 18-30 ngày và các chùm hòa/ cây: 25-40 ngày.Nhiệt độ cao thì thời gian hoa nở ngắn và tập trung nhiệt độ thấp thì thời gian hoa nở dài hơn. Nhiệt độ thấp & trời âm u, độ ẩm không khí cao thì hoa nở kém, hoa quả non rụng hàng loạt. Nhiệt độ 23-28^oC là tối thích để bộ rễ phát triển , hoa thụ phấn - thụ tinh cũng thuận lợi, bộ rễ hầu như dừng sinh trưởng ở nhiệt độ < 10^oC.

     + .Độ ẩm.  Lượng mưa 1200 mm/năm phù hợp cho cây ST- PT tốt. Độ ẩm không khí 70% – 80%. Nhãn ưa ẩm nhưng không chịu úng và rất nhạy cảm với ngập nước kéo dài. Tuy nhiên, gặp khô hạn trong khoảng thời gian dài sẽ làm cho cây phát triển chậm, ra hoa và đậu trái thêm khó khăn.

    +Ánh sáng: Nhãn là cây ưa sảng, nếu bị rợp cây cho ít trái, chỉ những cành nhận đầy đủ ánh nắng mới cho trái tốt. Cây cần đủ ánh sáng , thích hợp với ánh sáng tán xạ hơn là ánh sáng trực xạ không ưa ánh sáng mạnh và chịu được bóng râm. Cần làm thông thoáng tán cây , tăng cường ánh sáng chiếu vào trong tán giúp cây ST – PT tốt, ra hoa đậu trái nhiều hơn và vỏ trái bóng, hương vị ngọt hơn.

    + Các loại cành trên cây nhãn ảnh hưởng đến năng suất nhãn như thế nào?

   .Quá trình phân hóa mầm hoa phụ thuộc vào sinh trưởng, phát triển các loại cành. Trong  giai đoạn kiến thiết, cây nhãn có thể phát 4-5 đợt cành/ năm. Sang giai đoạn kinh doanh, mỗi năm cây ra 3- 4 đợt cành ( 1 đợt cành xuân, 1-2 đợt cành hè và 1 đợt cành thu, tỷ lệ cành đông ít/ nhiều tùy điều kiện thời tiết từng năm).

    Về lý thuyết: cành thu (phát triển từ cành hè) sẽ cho quả năm sau. Do đó sau khi thu quả cần nhanh chóng bón phân cân đối, đầy đủ, cung cấp đủ nước cho cây. Trên thực tế và kinh nghiệm cho thấy: đợt cành hè là quan trọng hơn cho năng suất, chất lượng nhãn.

Do cành hè tạo ra cành thu ( là cành mẹ ở năm sau), nhiều cành hè sẽ trở thành cành ra hoa, quả nhóm cành hè này có khả năng phân hóa mầm hoa sớm nhất, hoa to và khỏe nhất, số lượng hoa/chùm cũng nhiều nhất; Cành thu phân hóa mầm hoa muộn hơn, độ lớn và số lượng hoa trên chùm cũng giảm so với cành hè.

 + Các loại hoa ảnh hưởng đến năng suất nhãn như thế nào?

        Cây nhãn có 4 loại hoa: Hoa đực ( rất ít), hoa cái, hoa lưỡng tính (ít) và hoa dị hình.Thứ tự nở hoa trong 1 chùm thường là: hoa đực- hoa cái - hoa đực  có trường hợp:  hoa đực & hoa cái cùng nở ( trước), cuối cùng lại là một số hoa đực.

        Trên cùng một chùm, hoa cái thường nở 1 đợt, hoa đực - nhiều đợt. Tỷ lệ hoa cái phụ thuộc vào tuổi cây, trình độ thâm canh và thời tiết Hoa cái của cây già thường nở sau, rụng nhiều (60 - 65%). Thời gian (nở - tàn) của  hoa cái rất ngắn ( so với hoa đực) do vậy tỷ lệ hoa đực lớn hơn nhiều các loại còn lại ( thường là 1/3-5, nếu đất tốt, chăm sóc phù hợp, cây ST -PT mạnh thì tỷ lệ hoa cái/đực # 1/1.

           So sánh với tỷ lệ đậu quả  cây có múi ( cam, bưởi quýt..) là 1,8 - 4,5%, thì nhãn có tỷ lệ đậu cao hơn do nhụy cái cho phép thụ tinh thời gian dài & số lượng hoa đực đã nhiều lại nở nhiều đợt.

      Thực tế cho thấy có 10-20% hoa rụng trước khi hình thành quả non do quá trình thụ tinh không hoàn thành (có thụ phấn, không thụ tinh…) lý do chính: mưa, độ ẩm  cao, mưa acid, nấm bệnh…làm hạt phấn chết, chết yểu...

    3. Sâu bệnh hại chính ở nhãn:  Cây nhãn có 3 loại sâu bệnh hại chính, gồm  

        – Bọ xít: Gây hại chủ yếu khi cây ra hoa và quả non. Dùng thuốc Cemerin 50EC phun khi hoa chuẩn bị nở, phun lại sau 1 tuần.

        – Bệnh thán thư: Gây hại chủ yếu lên chùm hoa và quả làm cho quả rụng hoặc chậm lớn. Dùng thuốc Ridomil phun khi hoa chưa nở. 

• Bệnh chổi rồng/ đầu lân: Bệnh được lan truyền qua trung gian truyền bệnh là nhện lông nhung(Eryophyes dimocarpi), nhện rất nhỏ không nhìn thấy bằng mắt thường, nhện có đặc điểm là vòng đời chỉ khoảng 8-15 ngày, trong 1 năm có thể hoàn thành 13-15 thế hệ (lứa).

Nhện lông nhung chúng phát triển và gây hại mạnh nhất trong những tháng mùa nắng, chúng tấn công gây hại và truyền bệnh từ rất sớm của các chồi non và nụ hoa ( khi chúng mới nhú), khi cây không có lá non, chúng chích hút trên lá già nhưng không lộ triệu chứng, nhưng chúng lưu tồn và sẽ tấn công trên các đọt non mới nhú và gây hại.
            Trên vườn, nhện lông nhung còn tấn công các cây ký chủ khác như cây bồ ngót, cây bóng nẻ (cơm nguội) và các cây chôm chôm, bưởi. cam, quýt, chanh. Bệnh này nhiễm và gây hại nặng nhất trên giống nhãn tiêu da bò, kế đến là giống tiêu lá bầu, nhãn super. Trong khi đó giống nhãn long ít nhiễm hơn, đặc biệt là giống nhãn xuồng cơm vàng chưa thấy nhiễm bệnh này.
 * Biện pháp phòng trừ bệnh chổi rồng
Để phòng trị tốt cần áp dụng biện pháp loại bỏ mầm bệnh (cắt bỏ cành nhiễm bệnh) và quản lý triệt để trung gian truyền bệnh là nhện lông nhung

                                               CHÚC BÀ CON MÙA MÀNG BỘI THU